“Bilim ‘Sabah’ Diyor, Belediyeler ‘Gece’ Yapıyor”

Eskişehir’de yaz aylarının gelmesiyle birlikte artan sivrisinek şikâyetleri, belediyelerin ilaçlama yöntemlerini yeniden gündeme getirdi. Vatandaşlar, özellikle gündüz saatlerinde yapılan ilaçlamaların etkisiz olduğunu savunurken, bazı belediyelerin gece geç saatlerde ilaçlama yapması da tepki topluyor.

Uzmanlara göre yanlış saat uygulaması ilaçlamanın etkisini azaltıyor, hatta sinek popülasyonunu artırabiliyor.

Uzmanlara göre sivrisineklerle mücadelede en etkili zaman dilimi, güneşin doğmasından sonraki saatler. Çünkü bu dönemde pupa süreci tamamlanıyor ve larvalar dışarı çıkıyor. Ancak Eskişehir’de yapılan uygulamalar genellikle akşam veya gece geç saatlerde gerçekleştiriliyor.

Pandemi öncesinde yaşanan bir apartman ilaçlamasında bazı vatandaşların zehirlenme şikâyetiyle hastaneye kaldırılması da “ilaçlama saatleri ve yöntemleri” konusundaki hassasiyetin önemini bir kez daha ortaya koymuştu.

Vatandaşlar, gündüz vakti insanların sokakta olduğu saatlerde yapılan ilaçlamaların hem sağlık riski taşıdığını hem de etkili olmadığını dile getiriyor. Diğer yandan gece yapılan ilaçlamalar ise sineklerin aktif olmadığı döneme denk geldiği için verim tartışmalarına yol açıyor.

Yanlış İlaçlama Saatleri Eskişehir’i Sinekten Kurtarmıyor

Bütün bu tablo, Eskişehir’de sivrisinekle mücadelede ciddi bir yöntem sorunu olduğunu gösteriyor. Belediyeler “görüntü vermek” için mi ilaçlama yapıyor, yoksa gerçekten etkili bir mücadele mi yürütüyor sorusu akıllara geliyor. Uzmanların önerdiği saatler dışında yapılan uygulamalar, hem halk sağlığı riskini artırıyor hem de kaynakların boşa harcanmasına neden oluyor.

Vatandaşların beklentisi, “yaya kenti” vizyonuyla övünen Eskişehir’de bu konunun bilimsel yöntemlerle ele alınması ve sinekle mücadelenin daha sağlıklı bir şekilde yürütülmesi.

“Gece ilaçlaması” doğru mu, etkili mi? Eskişehir’de sivrisinek mücadelesinde saat krizi

Büyükşehir’in “gece yeşil alan ilaçlaması” açıklamasıyla sahadaki sinek şikâyetleri yan yana gelince akla şu kritik soru geliyor: Doğru ilacı, doğru yerde, doğru saatte mi uyguluyoruz? Uzman kılavuzlar “larva” ile “ergin (uçan)” mücadelenin saat ve yöntem olarak ayrılması gerektiğini, hedef dışı maruziyetin ise mutlaka önlenmesini söylüyor.

Ne deniyor, ne yapılıyor?

• Belediye: “Haziran’dan beri gece yeşil alan ilaçlaması yapıyoruz; çevreye duyarlı ürünler, uzman ekipler.”

• Saha: Gündüz vakti yapılan uygulamalara dair vatandaş tepkileri, apartman/park çevresinde maruziyet endişesi; buna rağmen sinek şikâyetleri artıyor.

Bu tabloda “saat ve yöntem” ayrımı belirleyici:

1) Ergin (uçan) sineğe karşı adültisit (ULV/soğuk sisleme)

• En etkili zaman alacakaranlık: gün batımı–gece ilk saatler ve şafak. Bu saatlerde sivrisinekler daha aktiftir, gece serinliği damlacıkların havada asılı kalmasını sağlar; sıcak rüzgârlı saatlerde etkinlik düşer. Ayrıca arı/polinatör riski bu saatlerde daha düşüktür.

2) Su birikintilerindeki larvaya karşı larvasit (örn. Bti)

• Esas yük burada; kaynak yönetimi (su birikintilerini bul-kurut) + hedefli larvasit. Biyolojik larvasitlerin etkinliği yüksek sıcaklık ve UV ışığında azalabilir; uygulamalar genelde günün serin saatlerine planlanır. Sürekli “gece park ilaçlaması” larvayı hedeflemeye yetmez. ScienceDirect

3) Güvenlik ve usul

• Türkiye’de “Haşerelere Karşı İlaçlama Usul ve Esasları” yönetmeliği; eğitimli ekip, ruhsatlı ürün, etikete uygun doz/saat, önceden bilgilendirme ve PPE şartlarını açıkça vurgular. Konut çevresinde gündüz uygulama, duyarlı kişilerin maruziyet riskini artırır; habersiz sisleme kabul edilemez. 

Eskişehir için 6 net soru

1. Ne hedefleniyor? Gece yapılan uygulamalar adültisit (ULV) mi, larvasit mi? Her ikisi de deniyorsa saha planı ve zaman çizelgesi nedir? (Larva-adült ayrımı şart.)

2. Şeffaflık: Kullanılan etken madde, doz, ekipman ve güzergâh/saat planı halka ve sağlık meslek odalarına açık mı? (Belediye web/duyuru)

3. Larva haritası: Su birikintileri (kanal, süs havuzu, bodrum çukuru, inşaat temel çukuru, rögar vb.) için envanter ve haftalık müdahale raporu var mı?

4. Gündüz uygulama: Gün içinde, insanların yoğun olduğu saatlerde yapılan park/mahalle uygulamalarının gerekçesi ve risk azaltım protokolü nedir?

5. Etkinlik ölçümü: ULV’den önce/sonra CDC ışık tuzaklarıyla sayım yapılıp % azalma raporlanıyor mu? (AMCA iyi uygulama önerir.)

6. Arı/polinatör koruması: Arıcılar ve site yönetimleri önceden SMS/ilanla bilgilendiriliyor mu? Uygulama gün batımı sonrası ve rüzgâr < 10-15 km/s koşuluna mı bağlanıyor?

Editoryal not / Değerlendirme

• Tek başına “gece yeşil alan ilaçlaması” ifadesi, sahadaki sorunu çözmeye yetmez. Doğru kombinasyon:
  (i) Kaynak yönetimi + (ii) hedefli larvasit (serin saatlerde) + (iii) gerekirse kısa süreli adültisit (alacakaranlıkta, ölçülüp-biçilerek). Sürekli sisleme kalıcı çözüm değildir.

• Bingöl Üniversitesi’nin talimatı gibi kurum içi kılavuzlarda da (örnek: rüzgâr/yağmur, uygulama saati seçimi, PPE) sahaya uygunlaştırılmış ayrıntılar var; Eskişehir’de de kurumsal talimatın yayınlanması şeffaflığı artırır. (Kullanıcı tarafından paylaşılan belge.)

Belediyeye resmi sorularımız 

1. 2025 Haziran-Ağustos arasında kaç gece ULV/adültisit uygulaması yapıldı; hangi mahallelerde, hangi etken maddelerle?

2. Larvasit uygulamaları için saha envanteri ve haftalık müdahale çizelgesi paylaşır mısınız?

3. Uygulama öncesi halk bilgilendirmesi nasıl yapılıyor (SMS/afiş/duyuru)? Duyarlı gruplar (astım, KOAH, bebekler, arıcılar) için özel önlem var mı?

4. Etkinlik ölçümü: Uygulama öncesi/sonrası tuzak verilerini ve azalma oranlarını açıklar mısınız?

5. Gündüz yapılan park/mahalle uygulamalarına dair standart operasyon prosedürü (SOP) var mı?

Yeşil alan ilaçlama talimatı